شرط اعتماد مردم به پیام رسان داخلی

آقای روحانی در سخنرانی اخیر خود در مورد فیلترینگ تلگرام گفته است که «هدف از ایجاد و تقویت نرم‌افزارها و پیام‌رسان‌های داخلی، فیلتر یا مسدود کردن دسترسی‌ها نباید باشد، بلکه باید با هدف رفع انحصار در پیام‌رسان‌ها انجام شود.» به نظر شما رفع انحصارها به چه طرقی ممکن است؟

مکرر گفته شده که سیاست‌های درست در حوزه فضای مجازی و دیگر موضوعات باید به کار گرفته شود. به این معنا که اگر هم می‌خواهیم محصولات داخلی را ترویج کنیم تا مورد استفاده مردم قرار بگیرند، باید برای آنها امکانات و بستر پیروزی در رقابت‌ها را ایجاد کنیم. در نهایت مصرف‌کننده خود باید انتخاب کند که چه محصولی را استفاده کند. از این منظر باید شرایطی فراهم شود که مصرف‌کننده به سمت محصولات داخلی ترغیب شود. این مساله نه فقط در مورد پیام‌رسان‌ها بلکه در حوزه‌های دیگر نیز صادق است. در گذشته نیز در خصوص فروش خودروی داخلی با ایجاد رانت و پشتیبانی‌های تصنعی سعی کرده‌ایم که خودروی داخلی را ترویج کنیم اما عملا نتیجه مطلوبی نگرفتیم. در حوزه فضای مجازی من هم معتقد هستم که افزایش بازار پیام‌رسان‌های داخلی بسیار مطلوب‌تر و بهتر است و خوب است که دولت نیز گام‌هایی را در جهت تقویت این پیام‌رسان‌ها بردارد. همین امر بر تقویت بنیه علم و فناوری اطلاعات در کشور هم اثرگذار است و اشتغال ایجاد می‌کند اما به این معنی نیست که با مسدود کردن و فیلترینگ سایر پیام‌رسان‌ها، محصول داخلی را تقویت کنیم. این کار یک دوپینگ محسوب می‌شود و عملا وقتی کاربران ببینند که پیام‌رسان داخلی کارایی لازم را ندارد یا امنیت لازم را احساس نکنند، ترجیح می‌دهند با استفاده از فیلترشکن از شبکه‌های مجازی خارجی استفاده کنند و از محصول با کیفیت‌تر بهره گیرند. در واقع در این راه بالا بردن کیفیت پیام‌رسان‌های داخلی مهم‌ترین راه‌حل است. بنابراین باید تصمیمات درست بگیریم. پیام‌رسان داخلی باید بتواند اطمینان و اعتماد مردم را جلب کند. همچنین باید مزیت‌ها و قابلیت‌هایی نسبت به نمونه‌های دیگر داشته باشد تا در بازار رقابت پیروز شود و مشتری‌پسند باشد. در این صورت در مقایسه با پیام‌رسان‌های خارجی از نظر کاربران ترجیح پیدا می‌کند.

اشاره کردید که دو معیار امنیت و کیفیت در رفع انحصارات پیام‌رسان‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد. دولت وحاکمیت در وجه امنیت اطلاعات کاربران چه قوانین و تضمین‌هایی را باید ارایه کند؟ آیا لازم است که پیام‌رسان‌های داخلی امنیت محصولات خود را به مشتریان‌شان ثابت کنند؟

بخشی از این مساله به تضمین‌های قانونی و حقوقی باز می‌گردد. باید با ایجاد مسوولیت برای دارندگان پیام‌رسان‌ها این شرایط را ایجاد کرد. بخش دیگر آن به نوع نگاه و رفتار و تبلیغات پیام‌رسان‌ها باز می‌گردد. اگر کاربران احساس کنند که مالک یک پیام‌رسان با نهادهای امنیتی در ارتباط است، طبیعی است که اعتماد نمی‌کنند. استقلال یک پیام‌رسان داخلی از نهادهای حاکمیتی و امنیتی می‌تواند باعث جلب اعتماد و اطمینان می‌شود. اگر چنین اطمینانی ایجاد نشود، طبیعی است که پیام‌رسان مورد نظر در این رقابت با شکست مواجه خواهد شد.

آیا فیلترینگ تلگرام بر قدرت اثرگذاری رسانه‌های داخلی تاثیر دارد؟

فیلترینگ بدترین راه‌حل در مواجهه با مشکلات فضای مجازی است. تکنولوژی لحظه به لحظه در حال توسعه است و بسیاری از وجوه زندگی را به تسخیر خود در آورده است. عرصه خدمات رسانی به مدد تکنولوژی ارتقا پیدا کرده است. اگر ما بخواهیم با مسدود کردن این راه‌ها با مسائل مواجه شویم عملا این امکانات را از مردم سلب کرده‌ایم. از قافله شتابان علم و فناوری عقب می‌افتیم و مردم را از امکانات علمی محروم می‌کنیم. اما می‌توانیم همه این امکان‌ها را با محصولات داخلی فراهم کنیم و منافی این امر نیست؛ ضمن اینکه از منظر رسانه نیز ایجاد محدودیت برای رسانه‌های خارجی روش مناسبی نیست و بهتر است که به مردم اعتماد کنیم. در کشورهای پیشرفته در فضای مجازی به جای فیلتر کردن، قضاوت در مورد مسائل مختلف را به مردم واگذار کرده‌اند. در واقع خود تنظیمی را در بین افکار عمومی ایجاد کرده‌اند. محدود شدن فضای مجازی آزادی‌های مشروع را محدود می‌کند و موجب تضعیف اثرگذاری رسانه‌های داخلی خواهد بود.

یعنی شما معتقدید که تقویت رسانه‌های داخلی و بالا بردن مقبولیت آنها گام مهم‌تری نسبت به محدود کردن راه‌های اطلاعاتی به مردم خواهد بود؟

به نظر من راه‌حل اصلی همین است. در حوزه اطلاع‌رسانی اگر صداو سیما بتواند برای خود مرجعیتی ایجاد کند و اخبار را به طور آزاد، فیلتر نشده و جهت‌دهی نشده منتشر کند، مخاطبان آن را به عنوان مرجع مورد اعتماد می‌شناسند. بخشی از روی آوردن مردم به رسانه‌های خارجی عملکرد نادرست و اشتباهات رسانه‌های مختلف کشور بوده است. صداو سیما گاهی اوقات بسیار سیاسی و جناحی عمل می‌کند و همین باعث سلب اعتماد مردم شده است. تضعیف اثرگذاری صداوسیما را در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم. نحوه عملکرد رسانه ملی باعث شده تا به نوعی دچار انزوا شود.

در واقع فیلتر کردن رسانه‌های دیگر عملا منجر به فیلترینگ رسانه‌های داخلی از طرف مخاطب می‌شود و این مساله مهم‌تر است. من از این فیلترینگ تعبیر استعاری می‌کنم. به این معنا که مخاطب دیگر ارزشی برای اخبار و اطلاعات رسانه داخلی قائل نخواهد بود. بنابراین باید توجه شود که با به کار بردن سیاست‌های اشتباه ارزش و تاثیرگذاری رسانه‌های داخلی را زیر سوال نبریم و از آن نکاهیم.